Gospodarka kraju w 2015 r. rosła w tempie 3,6%, jak wynika ze wstępnego szacunku Produktu Krajowego Brutto (PKB) opublikowanego przez Główny Urząd Statystyczny. Oznacza to dynamikę o 0,3 p.p. wyższą w porównaniu do 2014 r., co uplasowało Polskę wśród siedmiu najszybciej rozwijających się krajów Unii Europejskiej.
Ważnym czynnikiem wpływającym na tempo wzrostu PKB w 2015 r. była wysoka dynamika konsumpcji gospodarstw domowych wynosząca 3,1%, o 0,5 p.p. wyższa niż w 2014 r., oraz dodatnie saldo obrotów zagranicznych. W porównaniu do 2014 r. wolniej wzrastały pozostałe składniki rachunku PKB, czyli popyt krajowy oraz inwestycje, w tempie odpowiednio: 3,4% (z poziomu 4,9%) oraz 6,1% (z poziomu 9,8%).
Dynamika PKB krajów Unii Europejskiej wyniosła w 2015 r. 1,9%, nieznacznie przewyższając rynkowe oczekiwania. Niskie stopy procentowe oraz spadek cen surowców spowodowały obniżenie poziomu inflacji. Szczególnie istotny dla gospodarek krajów europejskich był znaczący spadek notowań ropy naftowej w drugiej połowie roku, co spowodowało zwiększenie się realnego dochodu gospodarstw. W efekcie wzrosła prywatna konsumpcja, która stała się głównym czynnikiem napędzającym wzrost gospodarczy w Unii Europejskiej. Popyt wewnętrzny niwelował negatywne bodźce zewnętrzne, takie jak sygnały spowolnienia gospodarek Chin i krajów rozwijających się oraz spadek dynamiki ogólnoświatowej wymiany handlowej.
| 2013 [%] | 2014 [%] | 2015 [%] | |
|---|---|---|---|
| Bułgaria | 13 | 15 | 30 |
| Chorwacja | -11 | -04 | 16 |
| Czechy | -05 | 20 | 42 |
| Estonia | 16 | 29 | 11 |
| Litwa | 35 | 30 | 16 |
| Łotwa | 30 | 24 | 27 |
| Polska | 13 | 33 | 36 |
| Rumunia | 35 | 30 | 38 |
| Słowacja | 14 | 25 | 36 |
| Słowenia | -11 | 30 | 29 |
| Węgry | 19 | 37 | 29 |
| UE (28 krajów) | 02 | 14 | 19 |
Ceny hurtowe gazu były stosunkowo stabilne, natomiast w drugim półroczu znacznie spadły. W rezultacie ceny na koniec roku na rynkach hurtowych w Europie Zachodniej były niższe o ponad 20%, a na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) o ponad 25% w porównaniu do cen z początku 2015 r.
Odnotowany w 2015 r. spadek cen gazu wynikał m.in. ze zmniejszonego zużycia w Unii Europejskiej. Za obniżenie popytu odpowiadały głównie: wysokie temperatury, mniejsze zapotrzebowanie na gaz w przemyśle oraz rosnące w związku z tym stany magazynowe surowca. Dodatkowymi bodźcami wpływającymi na obniżanie cen były zapowiedzi dostaw LNG z USA oraz Bliskiego Wschodu. Nadal jednak głównymi źródłami zaopatrzenia krajów Unii Europejskiej w gaz ziemny są Rosja oraz Norwegia, których formuły cenowe w dużym stopniu powiązane są z cenami ropy naftowej. Dlatego też spadające ceny ropy naftowej w 2015 r. miały istotny wpływ na ceny gazu w Polsce i Europie Zachodniej.
Od września 2014 r. do końca lutego 2015 r. utrzymywały się niezapowiedziane ograniczenia dostaw gazu z Rosji do Europy, w tym do Polski, w ramach kontraktu jamalskiego. Doprowadziło to do wzrostu różnic w cenie gazu pomiędzy rodzimym rynkiem a niemieckim – z typowego poziomu ok. 5 PLN/MWh do ponad 20 PLN/MWh. W efekcie zwiększonego zapotrzebowania na gaz, naturalnego dla okresu zimowego, odnotowano znacznie wyższe poziomy cen na TGE w stosunku do TTF, a także wzrost premii aukcyjnych na aukcjach operatorów systemów przesyłowych. Uruchomienie w pierwszym kwartale 2015 r. przez OGP Gaz-System SA dodatkowych zdolności przesyłowych dla importu z Niemiec oraz wznowienie pełnych dostaw z kierunku wschodniego spowodowało zmniejszenie różnic cenowych między TGE a giełdami europejskimi. Z początkiem marca spread pomiędzy polskim a zachodnimi rynkami gazu zmniejszył się i do końca roku oscylował w okolicach 5 PLN/MWh.
Ceny ropy naftowej w 2015 r. kontynuowały trend spadkowy rozpoczęty w poprzednim roku. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na notowania surowca była słabnąca dynamika popytu ze strony rozwijających się krajów azjatyckich. Średnie światowe zapotrzebowanie na ropę naftową w ubiegłym roku nieznacznie spadło w porównaniu do 2014 r. i wyniosło 49,4 miliona baryłek dziennie.
Duży udział w spadku zapotrzebowania miało spowolnienie tempa wzrostu PKB w Chinach (z 7,4% w 2014 r. do 6,9% w 2015 r.), których udział w globalnej konsumpcji ropy naftowej oceniany jest na 12%, przy jednoczesnej zapowiedzi odchodzenia od surowcochłonnego modelu gospodarki przemysłowej skoncentrowanej na eksporcie.
Jednocześnie główni światowi eksporterzy ropy utrzymali, a nawet zwiększyli poziom wydobycia. Przyczyniła się do tego głównie polityka zwiększania wydobycia ropy przez kartel OPEC, mająca na celu zahamowanie rewolucji łupkowej w USA i zwiększenie udziału w światowym eksporcie. Średnia dzienna produkcja ropy w krajach OPEC w 2015 r. wyniosła 31,9 mln baryłek. Oznacza to, że średnio wydobywano o 4,5 mln baryłek dziennie więcej, niż wynikało to z potrzeb eksportowych kartelu. W efekcie od stycznia do grudnia 2015 r. zapasy ropy naftowej należące do krajów OPEC wzrosły z 2,6 mld baryłek do niemal 3 mld baryłek.
Pod koniec ubiegłego roku spadki ceny ropy naftowej przyspieszyły i w grudniu wartość ropy Brent wynosiła średnio 39 dolarów za baryłkę, co było wynikiem zapowiedzi powrotu Iranu na światowy rynek ropy.
Zarówno w Polsce, jak i na pozostałych europejskich rynkach, ceny gazu w 2016 r. powinny być niższe niż w roku ubiegłym. Główną przyczyną niskich cen surowca jest utrzymująca się niska cena ropy naftowej. Nie bez znaczenia była także łagodna zima, która przyczyniła się do stosunkowo powolnego odbioru gazu z europejskich magazynów. Rynek nie dostrzega ponadto wzrostu ryzyka geopolitycznego ograniczania dostaw gazu do Europy. Na koniec 2015 r. rynkowa cena gazu z dostawą w 2016 r. wynosiła niewiele ponad 15 EUR/MWh. Niskie ceny gazu na rynkach europejskich będą skutkowały również niskimi cenami gazu na polskim rynku hurtowym, który wykazuje silne powiązanie z rynkiem zachodnioeuropejskim. Innym czynnikiem, który może przyczynić się do zmiany ceny gazu w Polsce, będzie rozpoczęcie działalności komercyjnej terminala LNG w Świnoujściu, planowane na połowę 2016 r. Jego wykorzystanie pozwoli na dywersyfikację źródeł importu surowca do kraju, między innymi o dostawy z Kataru. Na koniec roku rynek wyceniał gaz ziemny z dostawą w 2016 r. w Polsce na nieco ponad 72 PLN/MWh.
Natomiast perspektywy powrotu Iranu na rynek i brak sygnałów ograniczenia wydobycia ze strony krajów produkujących ropę naftową wskazują na utrzymanie się niskiego poziomu cen ropy naftowej w 2016 r. Pod koniec 2015 r. rynek wyceniał kontrakt terminowy na dostawę ropy w 2016 r. na 41 USD/bbl.
Sankcje gospodarcze i ograniczenie eksportu ropy na zachód przez ostatnie 4 lata sprawiły, że jedynym kierunkiem sprzedaży surowca była Azja, gdzie Iran dostarczał około 0,9 mln baryłek dziennie. Zniesienie sankcji powoduje oczekiwania zwiększonej podaży surowca z Iranu, która może osiągnąć poziom 3 mln baryłek dziennie do końca pierwszego kwartału 2016 r. Iran posiada ponadto zapasy oceniane na 40 mln baryłek, które mogą zostać natychmiast dostarczone na rynek.
Początek 2015 r. przyniósł spadek kursu euro wobec złotego. Sygnały stabilnego wzrostu gospodarczego Polski zbiegły się w czasie z uruchomieniem przez Europejski Bank Centralny programu skupowania obligacji, czyli tzw. „luzowania ilościowego”. Jednak w drugiej połowie roku europejska waluta sukcesywnie zyskiwała na wartości. Zażegnanie kryzysu greckiego oraz spowolnienie gospodarcze w Chinach przełożyły się na odwrót inwestorów od rynków krajów rozwijających się, w tym Polski. Na koniec grudnia kurs EUR/PLN wrócił do poziomów z początku roku. Poprawa kondycji gospodarki amerykańskiej oraz oczekiwania podniesienia stóp procentowych przez amerykański System Rezerwy Federalnej (FED) spowodowały znaczącą aprecjację dolara względem polskiej waluty. Na koniec 2015 r. kurs amerykańskiej waluty wzrósł o 11,2% do poziomu 3,9 zł za dolara.
