Gaz ze złóż niekonwencjonalnych
Najnowszymi niekonwencjonalnymi źródłami gazu są łupki („shale gas”) oraz izolowane pory skalne („tight gas”). Skały, w których zawarty jest gaz ziemny znajdują się na całej kuli ziemskiej, jednakże na skalę przemysłową wykorzystywane są jedynie w Stanach Zjednoczonych, gdzie wydobycie gazu łupkowego rośnie bardzo intensywnie – w 1996 roku było to 8,5 mld m³, podczas gdy w 2006 roku już 25 mld m³.
Również w Polsce obserwuje się znaczące zainteresowanie gazem łupkowym, który według szacunków zalega na głębokościach od 3 000 m do 4 500 m w strefie ciągnącej się skośnym pasem od środkowego Pomorza po Lubelszczyznę, oraz na obszarze leżącym na przedpolu Sudetów. W ostatnich latach Ministerstwo Środowiska wydało około 40 podmiotom ponad 100 koncesji na poszukiwanie gazu niekonwencjonalnego w Polsce, z czego 15 koncesji posiada PGNiG.
W marcu 2011 roku PGNiG wykonało pionowy odwiert Lubocino-1 na złożu w okolicach Wejherowa w północnej Polsce. Z otworu pobrano około 800 m rdzenia, który następnie poddano analizom. Następnie na przełomie sierpnia i września w otworze tym przeprowadzono zabieg szczelinowania w skałach ordowiku. Wstępne wyniki zabiegu oraz analiz wskazują na możliwość uzyskania przypływu gazu na satysfakcjonującym poziomie. W 2012 roku zaplanowano wykonanie otworu poziomego Lubocino 2-H, w którym zostaną przeprowadzone zabiegi szczelinowania hydraulicznego utworów ordowiku oraz wykonanie zabiegu szczelinowania w skałach syluru we wspomnianym wcześniej otworze pionowym Lubocino-1. Ponadto na koncesji Tomaszów Lubelski rozpoczęto wiercenie otworu Lubycza Królewska-1, który jest pierwszym otworem ukierunkowanym na rozpoznanie możliwości występowania gazu w łupkach na koncesjach posiadanych przez PGNiG na obszarze południowej Lubelszczyzny.
Zasoby
Wielkość zasobów w Polsce jest oceniana przez Komisję Zasobów Kopalin i akceptowana przez Ministerstwo Środowiska. Całkowity stan zasobów gazu ziemnego i ropy naftowej na koniec 2011 roku wynosił łącznie 748 mln boe, z czego 594 mln boe (92 mld m³) to gaz ziemny, a 154 mln boe (21,1 mln ton) to ropa naftowa łącznie z kondensatem. Wskaźnik R/P obrazujący całkowite rezerwy do wielkości produkcji wyniósł w 2011 roku 24,3.
Wydobycie
W 2011 roku wydobycie gazu ziemnego oraz ropy naftowej wraz z kondensatem osiągnęło poziom 31,32 mln boe, z czego 89% stanowił gaz ziemny, a 11% ropa naftowa wraz z kondensatem. Wielkości produkcji wynoszą odpowiednio 4,33 mld m³ gazu ziemnego (27,91 mln boe) oraz 467,6 tys. ton ropy naftowej wraz z kondensatem (3,41 mln boe). Wydobycie surowców odbywa się na terenie północno-zachodniej i południowo-wschodniej Polski w ramach dwóch oddziałów PGNiG – w Zielonej Górze i Sanoku.
PGNiG wydobywa dwa rodzaje gazu, różniące się pomiędzy sobą kalorycznością – gaz wysokometanowy oraz gaz zaazotowany – w 68 kopalniach zlokalizowanych na terenie Polski. W 2011 roku Oddział w Sanoku pozyskiwał gaz ziemny wysokometanowy i zaazotowany oraz ropę naftową w 46 kopalniach, w tym 26 kopalniach gazowych i 20 ropno-gazowych. Oddział w Zielonej Górze wydobywa ropę naftową i gaz ziemny zaazotowany w 22 kopalniach, w tym 14 gazowych, a 8 ropno-gazowych. Część gazu zaazotowanego podlega dalszej obróbce w odazotowniach w Odolanowie oraz w Grodzisku Wielkopolskim. Po zakończeniu procesu odazotowania gaz ziemny przesyłany jest do systemu gazu wysokometanowego. W 2011 roku w wyniku przetwarzania gazu ziemnego zaazotowanego na gaz ziemny wysokometanowy otrzymano 1,45 mld m³ gazu, czyli o 6,6% więcej niż w 2010 roku. W wyniku powyższego procesu technologicznego otrzymuje się także produkty uboczne, tj.: skroplony gaz ziemny (LNG), ciekły i gazowy hel, a także ciekły azot.
Dla utrzymania poziomu wydobycia węglowodorów lub ograniczenia jego naturalnego spadku w 2011 roku przeprowadzono łącznie remonty 36 odwiertów, których stan techniczny nie pozwalał na dalszą eksploatację, z czego w 31 otworach uzyskano przemysłowy przypływ węglowodorów. Z pozostałych: 2 odwierty przeznaczono do zatłaczania wód złożowych, a 1 zlikwidowano ze względu na brak przemysłowego przypływu gazu po remoncie. W 2 otworach prace remontowe wykonano na potrzeby PMG. Ponadto w 2011 roku wykonano łącznie 71 obróbek odwiertów (w tym zabiegów intensyfikacyjnych), których celem było głównie utrzymanie lub poprawa zdolności wydobywczych odwiertów eksploatacyjnych lub przywrócenie sprawności technicznej wgłębnych urządzeń wydobywczych. Obróbki wykonywano również w odwiertach na rzecz PMG oraz w odwiertach do zatłaczania wód złożowych.
Ropa naftowa wydobywana jest głównie na terenie zachodniej Polski, w tym na największym obecnie złożu BMB (Barnówko-Mostno-Buszewo), z którego w 2011 roku pochodziło 75% całkowitej produkcji tego surowca (341 tys. ton). W 2011 roku wydobycie ropy naftowej wraz z kondensatem wyniosło 467,6 tys. ton. Oznacza to spadek w stosunku do roku ubiegłego o 32,9 tys. ton (6,6%), kiedy to wydobycie osiągnęło 501 tys. ton.
Od kilku lat jednym z głównych projektów realizowanych w Polsce, który ma na celu zwiększenie wydobycia przede wszystkim ropy naftowej oraz w mniejszym stopniu gazu ziemnego, jest zagospodarowanie złóż Lubiatów-Międzychód-Grotów (LMG) w okolicach Gorzowa Wielkopolskiego. W ramach tego projektu PGNiG prowadzi budowę Ośrodka Centralnego LMG, który będzie miejscem zbioru, rozdziału i uzdatniania płynów złożowych, a także budowę terminalu ekspedycyjnego w miejscowości Wierzbno, który umożliwi odbiór i wysyłkę ropy naftowej. Surowiec ten będzie transportowany cysternami kolejowymi oraz tłoczony do rurociągu „Przyjaźń”, którym surowiec płynie do Niemiec. Dodatkowo nadwyżki produkcji gazu ziemnego będą przekazywane gazociągiem łączącym kopalnię z odazotownią w Grodzisku Wielkopolskim. W 2013 roku planowane jest rozpoczęcie wydobycia ze złoża LMG, które pozwoli na niemal dwukrotne zwiększenie produkcji ropy naftowej w kraju.
Ekspansja zagraniczna Grupy PGNiG rozpoczęła się w 2007 roku wraz z zakupem udziałów w koncesji poszukiwawczo-wydobywczej Skarv/Snadd/Idun na Norweskim Szelfie Kontynentalnym. W 2012 roku rozpoczęta zostanie produkcja ze złoża Skarv/Snadd/Idun. W 2013 roku planowane jest wydobycie na poziomie ok. 400 mln m³ gazu ziemnego oraz ok. 490 tys. ton ropy naftowej. Gaz ziemny będzie transportowany do Europy kontynentalnej, a ropa naftowa sprzedawana od razu „na głowicy”.
Sprzedaż
Sprzedaż gazu ziemnego przez PGNiG w ramach segmentu Poszukiwanie i Wydobycie realizowana jest bezpośrednio ze złóż (z pominięciem systemu przesyłowego) dedykowanymi gazociągami do konkretnych klientów. Sprzedaż odbywa się na zasadach wolnorynkowych, a warunki dostaw gazu (w tym cena gazu) są indywidualnie negocjowane pomiędzy PGNiG a klientem, w zależności od charakterystyki danego projektu. Głównymi klientami dokonującymi zakupu gazu ziemnego bezpośrednio ze złóż są przedsiębiorstwa przemysłowe (w tym między innymi: Elektrociepłownia Zielona Góra SA, PGE Elektrociepłownia Gorzów SA, Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach SA, Arctic Paper Kostrzyn SA). W większości zakupem gazu ziemnego bezpośrednio ze złóż zainteresowani są klienci zlokalizowani w bliskiej odległości od kopalń gazu ziemnego. Dodatkowo taka sprzedaż gazu ziemnego pozwala na ekonomicznie korzystne zagospodarowanie złóż gazu o jakości odbiegającej od standardów sieciowych oraz na pozyskanie klientów, dla których dostawy gazu systemowego są technicznie lub ekonomicznie niemożliwe.
W 2011 roku bezpośrednia sprzedaż gazu ziemnego przez PGNiG stanowiła około 5% całkowitego wolumenu sprzedaży i wyniosła 682 mln m³, czyli o 1,2% więcej niż w 2010 roku. Sprzedaży bezpośrednio ze złóż podlega zarówno gaz wysokometanowy, jak i zaazotowany – w 2011 roku było to odpowiednio 64 mln m³ oraz 618 mln m³ (w przeliczeniu na gaz ziemny wysokometanowy).
Sprzedaż ropy naftowej przez PGNiG odbywa się na warunkach wolnorynkowych, a cena jest ustalana w odniesieniu do aktualnych notowań tego surowca na rynkach międzynarodowych. PGNiG realizuje sprzedaż ropy naftowej jako:
- sprzedaż rurociągową do odbiorów zagranicznych,
- sprzedaż transportem kołowym (cysterny i kolej) do odbiorców krajowych.
W 2011 roku 40% wolumenu sprzedaży ropy naftowej trafiło do odbiorców zagranicznych poprzez ropociąg „Przyjaźń” do rafinerii niemieckich.
Oprócz pozataryfowej sprzedaży gazu ziemnego bezpośrednio ze złóż oraz ropy naftowej, PGNiG realizuje także sprzedaż innych produktów, takich jak: hel, azot, siarka, kondensat, mieszanina propan-butan.
Inwestycje
W 2011 roku w segmencie Poszukiwanie i Wydobycie poniesiono nakłady inwestycyjne w wysokości 2,5 mld zł.
Do kluczowych inwestycji realizowanych w 2011 roku należą:
- poszukiwanie złóż – 11 odwiertów pozytywnych, których realizacja nie została zakończona oraz 13 odwiertów negatywnych;
- projekt Skarv;
- kopalnia LMG;
- odazotownia Grodzisk;gazociąg do KGHM;
- zagospodarowanie złóż Góra Ropczycka, Rylowa i Rajsko.
Pozostałe inwestycje związane są z zagospodarowaniem udokumentowanych bądź eksploatowanych złóż gazu ziemnego, utrzymaniem i odtworzeniem wydajności produkcji węglowodorów oraz funkcjonowaniem obszaru wydobycia.
