Obowiązki regulacyjne

Na otoczenie regulacyjne Grupy Kapitałowej PGNiG składa się szereg aktów prawa krajowego, jak również unijnego.

PGNiG SA aktywnie brało udział we wszystkich kluczowych inicjatywach związanych ze zmianą ustawy – Prawo energetyczne, prezentując swoje stanowiska oraz postulaty zmierzające do ochrony interesów Grupy PGNiG oraz swoich odbiorców.

Ustawa o zapasach, w obszarze rynku gazu ziemnego określa zasady tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, a także procedury kontroli prawidłowej realizacji obowiązków w niej określonych. Dodatkowo, ustawa określa zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego państwa.

W dniu 22 lipca 2016 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja, w części dotyczącej zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, rozszerzyła katalog podmiotów zobowiązanych o podmioty przywożące gaz ziemny oraz usunęła możliwość uzyskania zwolnienia z tego obowiązku przez przedsiębiorstwa energetyczne, których liczba odbiorców nie jest większa niż 100 tys. i których przywóz nie przekracza w ciągu roku kalendarzowego 100 mln m³. Do nowelizacji z dnia 22 lipca 2016 r. do utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego zobowiązywane były wyłącznie przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przywozu gazu ziemnego w celu jego dalszej odsprzedaży odbiorcom. Chodziło w tym przypadku o przedsiębiorstwa obrotu. Nowelizacja rozszerzyła obowiązek obok przedsiębiorstw obrotu o podmioty przywożące gaz ziemny, tj. takie, które przywożą gaz ziemny w celu jego zużycia na własne potrzeby.

Dodatkowo, ustawa o zapasach umożliwia podmiotom zobowiązanym do utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, które nie posiadają zarezerwowanych własnych pojemności magazynowych, wykonywanie tego obowiązku poprzez zlecenie utrzymywania zapasu przez inny podmiot (tzw. umowa biletowa).

Wypracowane rozwiązania należy ocenić jako pozytywne dla bezpieczeństwa energetycznego Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyrównania warunków konkurencji na polskim rynku gazu.

Ustawa o efektywności energetycznej wprowadziła nowy system zobowiązujący do efektywności energetycznej, który wdraża do polskiego porządku prawnego postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE (Dz.U. UE L 315 z dnia 14 listopada 2012 r.). Zgodnie z nimi podmioty objęte ustawowym obowiązkiem zobowiązane są uzyskać w każdym roku oszczędność energii finalnej w wysokości 1,5%. Ustawa o efektywności wskazuje dwa zasadnicze sposoby realizacji tego obowiązku:

• realizacja przedsięwzięcia lub przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego;
• uzyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej.

Dodatkowo, ustawa wprowadza możliwość realizacji obowiązku poprzez uiszczenie opłaty zastępczej. Co do zasady, nie może to być jednak więcej niż 30% obowiązku za 2016 r., 20% obowiązku za 2017 r. oraz 10% obowiązku za 2018 r.

PGNiG aktywnie uczestniczyło w 2016 r. w procesie legislacyjnym zmierzającym do przyjęcia nowej ustawy o efektywności energetycznej. Podnoszone przez Spółkę postulaty dotyczyły usunięcia uprzywilejowania zakupu gazu ziemnego z dostawą na granicy oraz przywrócenia odliczeń od podstawy wyliczenia obowiązku.

Ustawa o specjalnym podatku węglowodorowym (SPW) reguluje zasady opodatkowania specjalnym podatkiem, którego podstawą opodatkowania jest nadwyżka uzyskanych w danym roku podatkowym przychodów z działalności wydobywczej węglowodorów nad poniesionymi w danym roku podatkowym wydatkami kwalifikowanymi. Za datę powstania przychodu z działalności wydobywczej węglowodorów uważa się dzień otrzymania należności. Za dzień poniesienia wydatku kwalifikowanego uznaje się dzień uregulowania zobowiązania.

Obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero od przychodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2020 r. Niemniej jednak obowiązki ewidencyjne w zakresie SPW oraz deklaracyjne względem właściwego organu podatkowego są wypełniane od 1 stycznia 2016 r.

W pierwszym roku podatkowym od 1 stycznia 2016 r. podatnicy SPW mogą do wydatków kwalifikowanych zaliczyć wydatki poniesione w okresie 4 lat kalendarzowych poprzedzających 1 stycznia 2016 r., a także – w określonym zakresie – wartość środków trwałych związanych z działalnością wydobywczą węglowodorów nabytych lub wytworzonych w okresie wcześniejszym oraz wartości środków trwałych w budowie w wysokości określonej na dzień 1 stycznia 2012 r.

Ustawa Prawo geologiczne i górnicze określa m.in. zasady i warunki wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin ze złóż, składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin.

Działalność gospodarcza w zakresie poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, wymaga uzyskania koncesji.

Z punktu widzenia podmiotów prowadzących taką działalność gospodarczą istotnym jest wprowadzenie przepisami prawa obowiązku ustanawiania zabezpieczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania warunków określonych w koncesji w wysokości nieprzekraczającej równowartości 20% wysokości kosztów prac geologicznych, która stanowi dla branży dodatkowe znaczące obciążenie finansowe.

W 2016 roku Minister Środowiska podjął prace nad opracowaniem kolejnej nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Celem wprowadzenia nowych regulacji jest m.in. uproszczenie przepisów dotyczących postępowań administracyjnych. Główne zmiany mają obejmować:

• nałożenie obowiązku przekazywania opinii w formie postanowień przez organy współdziałające w procedurze kwalifikacji podmiotowi kwalifikowanemu, a nie wyłącznie ministrowi właściwemu do spraw środowiska;
• umożliwienie wydania częściowo pozytywnej oceny z postępowania kwalifikacyjnego (w zakresie bezpieczeństwa), jeżeli w toku postępowania okazałoby się, że podmiot kwalifikowany nie posiada wystarczającego doświadczenia;
• rezygnacja z zabezpieczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania warunków określonych w koncesji;
• wprowadzenie drugiej, obok przetargu, procedury udzielania koncesji węglowodorowych – ″open door″, która pozwala na przeprowadzenie postępowania przetargowego na wniosek przedsiębiorcy.

Rozporządzenie taryfowe określa zasady kształtowania taryf dla paliw gazowych, w szczególności kalkulacji cen i stawek opłat, a także kwestie rozliczeń między uczestnikami rynku.

W 2016 r. taryfy na obrót paliwami gazowymi posiadały PGNiG oraz PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o.

Ponadto w 2016 r. Gas Storage Poland Sp. z o.o. obowiązywały taryfy w zakresie usług magazynowania paliwa gazowego, natomiast Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. – taryfa dla usług dystrybucji paliw gazowych i usług regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego.

W segmencie Wytwarzanie swoje taryfy posiadały PGNiG TERMIKA SA (dla ciepła oraz na przesył ciepła), Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. (dla ciepła) oraz Spółka Energetyczna Jastrzębie S.A. (dla ciepła i energii elektrycznej).

Zgodnie z przepisami przejściowymi do ustawy o efektywności energetycznej, dotychczasowe rozporządzenie taryfowe przestanie obowiązywać nie później niż 31 marca 2018 r. W związku z tym w 2017 r. można spodziewać się zainicjowania prac legislacyjnych nad nowym rozporządzeniem.

W dniu 19 lutego 2013 r. Prezes URE wydał Komunikat nr 2/2013 w sprawie zwolnienia przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesję na obrót paliwami gazowymi z obowiązku przedkładania do zatwierdzenia taryf w zakresie hurtowego obrotu gazem ziemnym.

W dniu 30 sierpnia 2013 r. PGNiG złożyło do Prezesa URE wniosek o zwolnienie z obowiązku przedkładania do zatwierdzania taryf na sprzedaż gazu ziemnego do przedsiębiorstw energetycznych nabywających go w ramach działalności obrotu paliwami gazowymi. Decyzją z dnia 4 sierpnia 2016 r. Prezes URE zwolnił PGNiG z powyższego obowiązku w zakresie gazu wysokometanowego, jednocześnie odmawiając zwolnienia w zakresie gazu zaazotowanego.

W dniu 10 sierpnia 2015 r. PGNiG wystąpiło do Prezesa URE z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia w zakresie sprzedaży gazu ziemnego wysokometanowego do przedsiębiorstw energetycznych nabywających gaz ziemny na potrzeby wykonywania działalności w zakresie przesyłania, dystrybucji, magazynowania, skraplania lub regazyfikacji gazu ziemnego. Decyzją z dnia 4 sierpnia 2016 r. Prezes URE zwolnił Spółkę z tego obowiązku.

W dniu 26 stycznia 2016 r. PGNiG złożyło do Prezesa URE wniosek o zwolnienie z obowiązku przedkładania do zatwierdzania taryf dla paliw gazowych w zakresie obrotu gazem ziemnym w postaci skroplonej (LNG). Decyzją z dnia 3 lutego 2016 r. Prezes URE zwolnił PGNiG z powyższego obowiązku.

Rozporządzenie SoS ma na celu zapobieganie zakłóceń w dostawach gazu ziemnego do państw członkowskich, a w razie wystąpienia – łagodzenie ich skutków.

W tym celu kraje członkowskie, w razie pojawienia się sytuacji niedoboru gazu, mogą ogłosić jedną z trzech sytuacji kryzysowych na swoim terytorium: stan wczesnego ostrzegania, stan alarmowy oraz stan nadzwyczajny. Każdy kolejny poziom stanu kryzysowego pozwala państwu członkowskiemu na podejmowanie działań zmierzających do minimalizacji ryzyka. Grupa odbiorców chronionych, zdefiniowana w przepisach Rozporządzenia SoS, obejmuje wszystkie gospodarstwa domowe podłączone do sieci dystrybucyjnej.

Mechanizmy mające zapewnić dostawy gazu ziemnego do odbiorców są określone w ″Planach na wypadek sytuacji nadzwyczajnych″ oraz ″Planach działań zapobiegawczych″ przyjętych przez państwa członkowskie.

W dniu 16 lutego 2016 r. Komisja Europejska opublikowała nowy projekt Rozporządzenia SoS mającego zastąpić obecnie obowiązujące. W projektowanym akcie prawnym zwiększona została rola regionalnej współpracy w sytuacjach zakłóceń dostaw gazu, a także wprowadzono nowy mechanizm solidarności. W toku prac w Radzie UE i w Parlamencie Europejskim dyskutowano nad ryzykami zidentyfikowanymi przez PGNiG. Kierunek prac Rady UE i Parlamentu Europejskiego wskazuje na chęć przynajmniej częściowego ich uwzględnienia. PGNiG będzie monitorować kolejne etapy procedury legislacyjnej.

W dniu 30 września 2016 r. przyjęte zostało rozporządzenie Komisji Europejskiej ustanawiające kodeks sieci dotyczący zharmonizowanych struktur taryf przesyłowych dla gazu. Zgodnie z informacjami podawanymi przez ACER, publikacja rozporządzenia planowana jest na wiosnę 2017 r. Prace nad przyjęciem niniejszego rozporządzenia były prowadzone od 2011 r.

Grupa PGNiG uczestniczyła w konsultacjach publicznych organizowanych przez Komisję Europejską, w ramach których dyskutowany był zakres wpływu nowej regulacji na systemy taryfowe obowiązujące w państwach członkowskich.

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 984/2013 z dnia 14 października 2013 r. ustanawiające kodeks sieci dotyczący mechanizmów alokacji zdolności w systemach przesyłowych gazu i uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 ma na celu utworzenie prawidłowo funkcjonujących systemów wzajemnie połączonych sieci przesyłowych, co ma skutkować dalszym rozwojem wewnętrznego rynku energii UE poprzez harmonizację mechanizmów zapewniających przejrzyste i niedyskryminacyjne zasady alokacji zdolności przesyłowych.

Jednym z postulatów Grupy PGNiG podnoszonym w ramach konsultacji organizowanych przez Komisję Europejską było wprowadzenie mechanizmu aukcji na zdolności kwartalne, które odbywają się cztery razy w roku (dotychczas były realizowane raz w roku).

Europejski System Handlu Przydziałami emisji gazów cieplarnianych nakłada m.in. obowiązek rozliczania emisji CO₂ oraz reguluje kwestię przydziałów bezpłatnych uprawnień na ciepło i energię elektryczną. Instalacje emitujące gazy cieplarniane (m.in. CO₂) są zobowiązane na mocy dyrektywy ETS do rozliczania swoich emisji uprawnieniami do emisji CO₂ do 30 kwietnia każdego roku za rok miniony. Brak posiadania wymaganej liczby uprawnień do emisji skutkuje nałożeniem na prowadzącego instalację kary w wysokości 100 EUR/tCO₂ oraz konieczność zakupu brakujących uprawnień do ich umorzenia.

Prace nad przedstawioną przez Komisję Europejską 15 lipca 2015 r. propozycją nowelizacji dyrektywy EU ETS były kontynuowane w 2016 r. Obecnie proponowane rozwiązania mogą doprowadzić do wzrostu cen uprawnień do emisji, co może negatywnie wpłynąć na działalność Grupy PGNiG w sektorze elektroenergetycznym i ciepłowniczym.