Otoczenie makroekonomiczne

Gospodarka kraju w 2015 r. rosła w tempie 3,6%, jak wynika ze wstępnego szacunku Produktu Krajowego Brutto (PKB) opublikowanego przez Główny Urząd Statystyczny. Oznacza to dynamikę o 0,3 p.p. wyższą w porównaniu do 2014 r., co uplasowało Polskę wśród siedmiu najszybciej rozwijających się krajów Unii Europejskiej.

Ważnym czynnikiem wpływającym na tempo wzrostu PKB w 2015 r. była wysoka dynamika konsumpcji gospodarstw domowych wynosząca 3,1%, o 0,5 p.p. wyższa niż w 2014 r., oraz dodatnie saldo obrotów zagranicznych. W porównaniu do 2014 r. wolniej wzrastały pozostałe składniki rachunku PKB, czyli popyt krajowy oraz inwestycje, w tempie odpowiednio: 3,4% (z poziomu 4,9%) oraz 6,1% (z poziomu 9,8%).

Dynamika PKB krajów Unii Europejskiej wyniosła w 2015 r. 1,9%, nieznacznie przewyższając rynkowe oczekiwania. Niskie stopy procentowe oraz spadek cen surowców spowodowały obniżenie poziomu inflacji. Szczególnie istotny dla gospodarek krajów europejskich był znaczący spadek notowań ropy naftowej w drugiej połowie roku, co spowodowało zwiększenie się realnego dochodu gospodarstw. W efekcie wzrosła prywatna konsumpcja, która stała się głównym czynnikiem napędzającym wzrost gospodarczy w Unii Europejskiej. Popyt wewnętrzny niwelował negatywne bodźce zewnętrzne, takie jak sygnały spowolnienia gospodarek Chin i krajów rozwijających się oraz spadek dynamiki ogólnoświatowej wymiany handlowej.

Dynamika PKB krajów Unii Europejskiej w 2015 r.

 2013
 2014
 2015
  2013 [%] 2014 [%] 2015 [%]
Bułgaria 13 15 30
Chorwacja -11 -04 16
Czechy -05 20 42
Estonia 16 29 11
Litwa 35 30 16
Łotwa 30 24 27
Polska 13 33 36
Rumunia 35 30 38
Słowacja 14 25 36
Słowenia -11 30 29
Węgry 19 37 29
UE (28 krajów) 02 14 19

Wyświetlanie danych

Ceny gazu ziemnego na europejskich giełdach

Ceny hurtowe gazu były stosunkowo stabilne, natomiast w drugim półroczu znacznie spadły. W rezultacie ceny na koniec roku na rynkach hurtowych w Europie Zachodniej były niższe o ponad 20%, a na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) o ponad 25% w porównaniu do cen z początku 2015 r.

Odnotowany w 2015 r. spadek cen gazu wynikał m.in. ze zmniejszonego zużycia w Unii Europejskiej. Za obniżenie popytu odpowiadały głównie: wysokie temperatury, mniejsze zapotrzebowanie na gaz w przemyśle oraz rosnące w związku z tym stany magazynowe surowca. Dodatkowymi bodźcami wpływającymi na obniżanie cen były zapowiedzi dostaw LNG z USA oraz Bliskiego Wschodu. Nadal jednak głównymi źródłami zaopatrzenia krajów Unii Europejskiej w gaz ziemny są Rosja oraz Norwegia, których formuły cenowe w dużym stopniu powiązane są z cenami ropy naftowej. Dlatego też spadające ceny ropy naftowej w 2015 r. miały istotny wpływ na ceny gazu w Polsce i Europie Zachodniej.

Cena gazu ziemnego na TTF i TGE w 2015 r.

 TGE Spot
 TTF Spot

Źródła dostaw gazu ziemnego do Europy w latach 2014-2015

 Rosja
 Norwegia
 Pozostałe
 
Ponad 42% ubiegłorocznych dostaw gazu ziemnego do Europy pochodziło z Rosji (44% w 2014 r.). Drugim największym eksporterem gazu do Europy w 2015 r. była Norwegia, odpowiedzialna za 30,5% dostaw, o niemal 4% mniej w porównaniu do 2014 r. W 2015 r. wzrósł natomiast wolumen importu gazu z północnej Afryki oraz import LNG, które wyniosły kolejno 11% oraz 15%.

Średni dzienny pobór gazu z polskich magazynów w pierwszym kwartale 2015 r. wyniósł 7,6 mln m3, podczas gdy rok wcześniej – jedynie 3 mln m3 dziennie. W ostatnim dniu marca ubiegłego roku polskie magazyny były zapełnione w 47%, co oznacza, że znajdowało się w nich około 1,2 mld m3 surowca. Odbiór gazu z magazynów w Polsce był jednak wolniejszy niż w Europie – pod koniec pierwszego kwartału magazyny europejskie były wypełnione średnio w 26%. Regularne zatłaczanie gazu do polskich magazynów rozpoczęło się w maju, miesiąc później niż w większości państw europejskich. Średni dzienny wzrost zapasów do połowy października (kiedy stan magazynowy osiągnął maksymalną wartość) wyniósł w Polsce 0,3% i był równy średniej europejskiej.

Od września 2014 r. do końca lutego 2015 r. utrzymywały się niezapowiedziane ograniczenia dostaw gazu z Rosji do Europy, w tym do Polski, w ramach kontraktu jamalskiego. Doprowadziło to do wzrostu różnic w cenie gazu pomiędzy rodzimym rynkiem a niemieckim – z typowego poziomu ok. 5 PLN/MWh do ponad 20 PLN/MWh. W efekcie zwiększonego zapotrzebowania na gaz, naturalnego dla okresu zimowego, odnotowano znacznie wyższe poziomy cen na TGE w stosunku do TTF, a także wzrost premii aukcyjnych na aukcjach operatorów systemów przesyłowych. Uruchomienie w pierwszym kwartale 2015 r. przez OGP Gaz-System SA dodatkowych zdolności przesyłowych dla importu z Niemiec oraz wznowienie pełnych dostaw z kierunku wschodniego spowodowało zmniejszenie różnic cenowych między TGE a giełdami europejskimi. Z początkiem marca spread pomiędzy polskim a zachodnimi rynkami gazu zmniejszył się i do końca roku oscylował w okolicach 5 PLN/MWh.

Ceny ropy Brent

Ceny ropy naftowej w 2015 r. kontynuowały trend spadkowy rozpoczęty w poprzednim roku. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na notowania surowca była słabnąca dynamika popytu ze strony rozwijających się krajów azjatyckich. Średnie światowe zapotrzebowanie na ropę naftową w ubiegłym roku nieznacznie spadło w porównaniu do 2014 r. i wyniosło 49,4 miliona baryłek dziennie.

Cena ropy Brent

 2009-2014
 2015

Duży udział w spadku zapotrzebowania miało spowolnienie tempa wzrostu PKB w Chinach (z 7,4% w 2014 r. do 6,9% w 2015 r.), których udział w globalnej konsumpcji ropy naftowej oceniany jest na 12%, przy jednoczesnej zapowiedzi odchodzenia od surowcochłonnego modelu gospodarki przemysłowej skoncentrowanej na eksporcie.

Jednocześnie główni światowi eksporterzy ropy utrzymali, a nawet zwiększyli poziom wydobycia. Przyczyniła się do tego głównie polityka zwiększania wydobycia ropy przez kartel OPEC, mająca na celu zahamowanie rewolucji łupkowej w USA i zwiększenie udziału w światowym eksporcie. Średnia dzienna produkcja ropy w krajach OPEC w 2015 r. wyniosła 31,9 mln baryłek. Oznacza to, że średnio wydobywano o 4,5 mln baryłek dziennie więcej, niż wynikało to z potrzeb eksportowych kartelu. W efekcie od stycznia do grudnia 2015 r. zapasy ropy naftowej należące do krajów OPEC wzrosły z 2,6 mld baryłek do niemal 3 mld baryłek.

Pod koniec ubiegłego roku spadki ceny ropy naftowej przyspieszyły i w grudniu wartość ropy Brent wynosiła średnio 39 dolarów za baryłkę, co było wynikiem zapowiedzi powrotu Iranu na światowy rynek ropy. 

 

 

Perspektywy rynku ropy i gazu w 2016 r.

Zarówno w Polsce, jak i na pozostałych europejskich rynkach, ceny gazu w 2016 r. powinny być niższe niż w roku ubiegłym. Główną przyczyną niskich cen surowca jest utrzymująca się niska cena ropy naftowej. Nie bez znaczenia była także łagodna zima, która przyczyniła się do stosunkowo powolnego odbioru gazu z europejskich magazynów. Rynek nie dostrzega ponadto wzrostu ryzyka geopolitycznego ograniczania dostaw gazu do Europy. Na koniec 2015 r. rynkowa cena gazu z dostawą w 2016 r. wynosiła niewiele ponad 15 EUR/MWh. Niskie ceny gazu na rynkach europejskich będą skutkowały również niskimi cenami gazu na polskim rynku hurtowym, który wykazuje silne powiązanie z rynkiem zachodnioeuropejskim. Innym czynnikiem, który może przyczynić się do zmiany ceny gazu w Polsce, będzie rozpoczęcie działalności komercyjnej terminala LNG w Świnoujściu, planowane na połowę 2016 r. Jego wykorzystanie pozwoli na dywersyfikację źródeł importu surowca do kraju, między innymi o dostawy z Kataru. Na koniec roku rynek wyceniał gaz ziemny z dostawą w 2016 r. w Polsce na nieco ponad 72 PLN/MWh.

Natomiast perspektywy powrotu Iranu na rynek i brak sygnałów ograniczenia wydobycia ze strony krajów produkujących ropę naftową wskazują na utrzymanie się niskiego poziomu cen ropy naftowej w 2016 r. Pod koniec 2015 r. rynek wyceniał kontrakt terminowy na dostawę ropy w 2016 r. na 41 USD/bbl.

Sankcje gospodarcze i ograniczenie eksportu ropy na zachód przez ostatnie 4 lata sprawiły, że jedynym kierunkiem sprzedaży surowca była Azja, gdzie Iran dostarczał około 0,9 mln baryłek dziennie. Zniesienie sankcji powoduje oczekiwania zwiększonej podaży surowca z Iranu, która może osiągnąć poziom 3 mln baryłek dziennie do końca pierwszego kwartału 2016 r. Iran posiada ponadto zapasy oceniane na 40 mln baryłek, które mogą zostać natychmiast dostarczone na rynek.

Kurs walut EUR/PLN, USD/PLN

Początek 2015 r. przyniósł spadek kursu euro wobec złotego. Sygnały stabilnego wzrostu gospodarczego Polski zbiegły się w czasie z uruchomieniem przez Europejski Bank Centralny programu skupowania obligacji, czyli tzw. „luzowania ilościowego”. Jednak w drugiej połowie roku europejska waluta sukcesywnie zyskiwała na wartości. Zażegnanie kryzysu greckiego oraz spowolnienie gospodarcze w Chinach przełożyły się na odwrót inwestorów od rynków krajów rozwijających się, w tym Polski. Na koniec grudnia kurs EUR/PLN wrócił do poziomów z początku roku. Poprawa kondycji gospodarki amerykańskiej oraz oczekiwania podniesienia stóp procentowych przez amerykański System Rezerwy Federalnej (FED) spowodowały znaczącą aprecjację dolara względem polskiej waluty. Na koniec 2015 r. kurs amerykańskiej waluty wzrósł o 11,2% do poziomu 3,9 zł za dolara.

Zobacz również: www.stat.gov.pl
Zobacz również: www.ec.europa.eu/eurostat
Towarowa Giełda Energii SA – licencjonowana przez Komisję Nadzoru Finansowego giełda towarowa energii, paliw ciekłych i gazowych, limitów wielkości produkcji energii elektrycznej i emisji zanieczyszczeń, praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia itp
LNG – Liquefied Natural Gas, gaz ziemny w postaci ciekłej, produkowany w wyniku procesu skraplania lub kondensacji
Więcej informacji o magazynowaniu gazu w Europie:transparency.gie.eu
Kontrakt jamalski – wieloletni kontrakt pomiędzy PGNiG SA a OAO Gazprom/ OOO Gazprom Eksport zakłada 85% take-or-pay na dostawy gazu rosyjskiego w ilości do 10,2 mld m3 rocznie, obowiązujący do 2022 r
Title Transfer Facility – Holenderska Giełda Energii, wirtualny punkt obrotu gazem naturalnym w Holandii.
Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System SA – Spółka Skarbu Państwa, której kluczowym zadaniem jest transport paliw gazowych siecią przesyłową na terenie Polski.
Ropa Brent –mieszanina ropy wydobywanej z pól Morza Północnego.
1 baryłka to ok. 0,136 tony lub 159 litrów.
Organization of the Petroleum Exporting Countries – Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową zrzeszająca kraje odpowiedzialne za ok. 40% światowego wydobycia ropy.

Kurs walut EUR/PLN, USD/PLN

 kurs USD/PLN 2009-2013
 kurs EUR/PLN 2009-2013

 USD/PLN 2015
 EUR/PLN 2015
 USD/PLN 2014
 EUR/PLN 2014
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA
KRS 0000059492, NIP 525-000-80-28, kapitał zakładowy 5 900 000 000 zł – opłacony w całości
Centrala Spółki ul. M. Kasprzaka 25, 01-224 Warszawa
tel.: +48 22 589 45 55, faks: +48 22 691 82 73